Bas Jan Ader ‘In search of the miraculous’ (detail)
Luister tijdens het lezen van deze column naar: het lied ‘Carry Me’ van David Crosby en afkomstig van het album ‘Wind on the Water’ (1975) uitgevoerd door David Crosby en Graham Nash.
“daar waar je niet bent, daar is het geluk.”
Johann Wolfgang von Goethe
Nadat hij in Amerika art classes heeft gevolgd, is getrouwd, kunstwerken heeft gemaakt en Nederlands met een Amerikaans accent heeft leren spreken, vaart Bas Jan Ader op 9 juli 1975 in een zeilbootje van vier meter lang de haven van Chatham, Massachusetts, uit, voor een solozeiltocht over de Atlantische Oceaan. De zeiltocht vormt het middendeel van een triptiek getiteld ‘In search of the miraculous’ dat echter onvoltooid zou blijven. Na vertrek wordt Bas Jan nog een paar keer gezien, heeft hij nog een aantal dagen radiocontact om daarna te verdwijnen. Negen maanden later wordt zijn lege bootje voor de Ierse kust aangetroffen.
Korrie Besems ‘Daar waar je niet bent daar is het geluk,’ lichtkunstwerk als rebus
Korrie Besems ‘Daar waar je niet bent daar is het geluk,’ lichtkunstwerk als rebusDaar waar je niet bent daar is het geluk, dit citaat van Goethe is tevens de titel van het licht kunstwerk van Korrie Besems, dat van 1991 tot maart 2017 te zien was aan de gevel van het Woudagebouw in de Lange Nieuwstraat in Utrecht. Het werk is in 1991 in opdracht van het Centraal Museum gemaakt voor de lichtkunst-tentoonstelling Nachtregels/ Night Lines. Hoewel het kunstwerk helaas al tijden niet meer ‘aan’ is geweest, lijkt het met de verwijdering* de spot te drijven met zijn eigen titel. Mensen, kunstenaars en zelfs kunstwerken schijnen maar zelden tevreden daar waar ze zijn. Ik weet niet of de Nederlandse kunstenaar Bas Jan Ader ook vertrouwd was met het citaat van Goethe, maar hij heeft er zeker de ultieme consequentie uit getrokken.
De tragiek en tegelijkertijd schoonheid van het mislukken zijn het centrale thema in Bas Jan Aders werk. Vaak gesymboliseerd door het vallen en vallen kon Bas Jan als geen ander. Al fietsend door Amsterdam plonst hij de Prinsengracht in, zittend op de nok van zijn huis in Los Angeles valt hij achter de struiken en als hommage aan Mondriaan en het nieuwe Neoplasticisme valt hij met gele jerrycan en blauwe plaid achter de vuurtoren van Westkapelle op de klinkers.
In wat zijn laatste zeiltocht zal worden, geeft hij zich over aan de oceaan en maakt hij het grootst mogelijke contrast tussen de nietige mens en de machtige natuur. Door helemaal alleen op weg te gaan zoekt hij zijn fysieke en mentale grenzen op en wellicht een mogelijkheid ze op te heffen. Misschien wilde hij een groter geheel of juist zijn eigen begrenzing ervaren. Of het hem gelukt is kan alleen zijn lege bootje navertellen.
*Dankzij de inspanningen van Ann de Vries is het kunstwerk vanaf oktober 2021 weer te zien aan de wand van het Beatrix Theater. In ieder geval voor de komende vijf jaar.
