(de schoonheid van het onvoltooide)
the village I finally reach
deeper than the deep
mountains
indeed
the capital
where I used to live
Eihei Dogen (1200 – 1253)
Terwijl vrienden er bij Mondriaan op aandringen dat hij zijn schilderij ‘Victory Boogie Woogie’ in 1944 ook daadwerkelijk zou voltooien, lijkt de kunstenaar zelf aan het eind van zijn leven op een punt aangekomen waar voltooiing en oplossingen niet meer bestaan. De Victory Boogie Woogie is geschilderd in olieverf op canvas en zoals veel van Mondriaans latere werk in de primaire kleuren rood, geel en blauw met verder gebruik van wit, grijs en zwart. Echter in dit werk nuanceert hij de kleuren van licht naar donker wat sterk bijdraagt aan de dynamiek van het beeld. Hij blijft met gekleurd karton en kleine stukjes tape het ontwerp voortdurend bijwerken en herzien en krijgt steeds meer plezier in deze manier van werken waar hij geen concreet einddoel of resultaat meer voor ogen heeft. Zo maakt hij niet één, maar iedere dag een andere Victory Boogie Woogie, een onderzoek in verf, tape, karton, papier op en over elkaar, soms wel zeven lagen dik, een experiment zonder einde. Tot een paar dagen voor zijn dood zal Mondriaan veranderingen blijven aanbrengen, het proces van iets doen waar geen einde aan schijnt te komen boeit hem meer dan een concreet resultaat. Voorvoelde hij wellicht dat in de toekomst zowel in de kunst als in de maatschappij het procesmatige steeds belangrijker zou worden? Is verandering wellicht het centrale thema van zijn oeuvre? Is zijn voorliefde voor muziek en dans iets anders dan zijn liefde voor verandering en beweging? De dynamiek van de door elkaar heen dansende kleuren en opengebroken lijnen verwijzen naar het levensritme waarin alles altijd in verandering is. Dertig jaar daarvoor schreef Mondriaan al in zijn schetsboek dat de “theosofische leer van de evolutie een bepalende factor in de geschiedenis van de kunst was” en is evolutie iets anders dan verandering en per definitie onvoltooid. Vijftig jaar later zal de Nederlandse staat 82 miljoen gulden (37 miljoen euro) voor dit onvoltooide werk betalen.
In de warmte van de middagzon hangt de zoete geur zwaar boven het paarse heideveld. Luid zoemend eisen wilde bijen en hommels hun deel op. De zoete roes schept een helderheid waarin keuzes onontkoombaar worden. Is het de leegte van het veld versus de volheid van mijn gemoed of de volheid van het veld versus de leegte van mijn gemoed. Aan de blauwe hemel vormen ragfijne wolken een lotusbloem waarop de drie schikgodinnen voorbijdrijven. De eerste spint mijn levensdraad, de tweede meet hem af en de derde heeft haar schaar al vast. Het kleed dat ik zelf weef is echter nog lang niet voltooid …